500 jaar Dorpskerk ademt geschiedenis

Wie over het marktplein in Spijkenisse loopt, is zich er misschien niet zo van bewust, dat de Dorpskerk waar men langskomt niet zomaar een gebouw van steen, ramen en dakpannen is. Het is een middeleeuws monumentaal pand dat een rijke geschiedenis ademt. Dit jaar is het 500 jaar geleden dat, vermoedelijk, de laatste steen werd in 1521 gelegd om de bouw te voltooien. Daarmee is het tevens het oudste gebouw in Spijkenisse.

Jan Roest(82), kerkrentmeester PKN wijkgemeente “De Brug”, is geboren en getogen in Spijkenisse en is nauw betrokken bij het onderhoud, toezicht van restauratie en het zoveel mogelijk in stand houden van de oorspronkelijke bouwstijl van de Protestant Hervormde Kerk. Hij weet ook veel over de geschiedenis te vertellen. Zoals dat de toren, het oudste onderdeel van de kerk, uit ongeveer 1300 stamt. “Het onderste gedeelte staat scheef, omdat in die tijd de fundering niet goed werd gemaakt”, weet hij te vertellen. Vermoedelijk stond op de huidige plek van de Dorpskerk een terp met een houten kapel. In de 13^de eeuw werd begonnen met de bouw van de toren. Begin 14^de eeuw(1304) was deze klaar en kon er een klok in hangen.

De rest van de kerk stamt grotendeels uit het midden van de 15^de eeuw. De bevolking was inmiddels zo gegroeid, dat Spijkenisse een zelfstandige gemeente werd en daar hoorde uiteraard een echte parochiekerk bij. Op de plaats van de houten kapel startte men de bouw van het priesterkoor met hoge ramen. Langzaam maar zeker werd de rest van de kerk afgebouwd en vermoedelijk voltooid in 1521. “Achter in de kerk is namelijk een steen gemetseld met 1521 D.O.V.K. (Door Orderen van Kerkmeesteren)erop, wat vermoedelijk deze uitleg heeft gegeven”, zegt Jan. 

Reformatie

Een grote verandering was de reformatie in de 16^de eeuw. Daarvoor was de kerk rooms-katholiek. Deze verandering zou ook grote gevolgen hebben voor de inrichting van de kerk. Zo werden het altaar en beelden van apostelen verwijderd en werd het koor afgesloten. De eerste hervormde dienst was in 1574. De preekstoel dateert uit 1618 en de Herenbank werd gemaakt eind 18^de eeuw in opdracht van de familie Repelaer, want wie rijk was kreeg vroeger een eigen plek in de kerk.

Restauratie 

Een gebouw wordt natuurlijk niet vanzelf zo oud. Meerdere malen in de geschiedenis moest het gerestaureerd worden. Door gebrek aan geld moesten keer op keer manieren worden gevonden om dit voor elkaar te krijgen. Uiteindelijk kon niet worden voorkomen dat in de kerk in 1933 een bouwval werd. In 1933-1934 kwam, daarom een grondige restauratie. Dankzij gelden van gemeente Spijkenisse, Monumentenzorg, Kerkelijke Synode, giften van burgers en een lening van   ƒ113000 werd alle werk uitgevoerd. 

De muren van toren en kerk kregen een nieuwe fundering. Het kerkdak werd geheel vernieuwd, waarbij het verlaagde tongewelf verdween en het houten plafond zijn huidige vorm kreeg. Er kwamen nieuwe banken en centrale verwarming in de kerk, de oude grafzerken kregen nieuwe plaatsen in de looppaden, de preekstoel kwam onder de triomfboog te staan en het orgel verhuisde naar de galerij achter de preekstoel. De toren werd onderheid en hersteld. In de toren kwam weer een tweede kleinere klok te hangen. In 1970 werd het koor bij de kerkruimte getrokken.Ook in de jaren erna werden er meermaals restauraties uitgevoerd. 

Gebruik

De kerk is, naast de kerkdiensten, voor veel doeleinden gebruikt. Zo werd tot 1829 de kerk gebruikt om doden in te begraven. Er is zelfs een grafsteen van GerritJacobsz Roest(voorvader van Jan Roest) en zijn vrouw gevonden. En dat maakt de plek uiteraard heel persoonlijk. 

Gevangenis en toevluchtsoord

Na een grote brand die in juni 1648 woedde, waarbij 80 huizen, schuren en hooibalen langs de Voorstraat en Kerkstraat(nu de Torenstraat) werden verwoest, vonden de daklozen onderdak in het kerkgebouw. 
Tot 1934 waren er 2 gevangeniscellen in de toren. Na de restauratie in 1933-1934 werden deze verwijderd.Tijdens WOII werd de kerk een toevluchtsoord voor onderduikers en tijdens de watersnoodramp in 1953, bood de kerk onderdak aan de hulpverleners. 

“Godsdienst geeft een groepsgevoel”

Jan Roest is voor zijn jarenlange inzet als vrijwilliger in april 2021 zelfs Koninklijk Onderscheiden. “Dat heb ik echt niet zien aankomen”, zegt hij. “Ik ben altijd erg betrokken geweest bij de mensen. Godsdienst geeft een groepsgevoel. Als een soort thuisgevoel. Ik heb veel generaties meegemaakt. Mij veel ingezet in het jeugdwerk. En deze kinderen komen hier nu met hun kinderen.” Toch is er terugloop te zien. “Dat is landelijk zo en ook hier is er veroudering. Vroeger werden er op één dag 10 kinderen tegelijk gedoopt  tegelijk. Maar toch, als er hier weer een kind wordt gedoopt, is dat toch weer een nieuw begin.” De onderscheiding was voor hem onverwacht, maar wel bijzonder. “Een gevoel dat je gewaardeerd wordt voor alles wat je gedaan hebt”. Hoelang hij nog doorgaat? “In 2023 loopt mijn termijn af. Zolang ik het nog kan doen, blijf ik dit doen”. 

lees hier ook het verhaal over Wil Troost(73) uit Tinte die haar leven lang zorgt voor anderen. “Want zorgen doe je met je hart”, vindt ze.

Meer informatie over de geschiedenis van de Dorpskerk: https://nl.wikipedia.org/wiki/Dorpskerk_(Spijkenisse)